Wykluczeni

Svinalängorna/ Beyond (Dania, Finlandia, Norwegia, Szwecja, 2010)

Reżyseria:  Pernilla August

Scenariusz:  Pernilla August, Susanna Alakoski

Gatunek: Dramat

Obsada:

Leena- Noomi Rapace

Johan-  Ola Rapace

Aili- Outi Mäenpää

Kimmo- Ville Virtanen

młoda Leena- Tehilla Blad

Sakari- Junior Blad

          Kiedy Leena- szczęśliwa żona i matka dwóch córek dowiaduje sie o terminalnym stanie zdrowia swojej matki, musi ponownie zmierzyć sie ze swoim dzieciństwem i wspomnieniami, które wracają coraz wyraźniejsze im bliżej szpitala sie znajduje. Jej zachowanie uświadamia, że nie da sie uciec przed przeszłością i tym kim sie było oraz tym kim byli rodzice....

          Reżyserski debiut szwedzkiej aktorki Pernilli August to jedna z tych historii, która mogła zdarzyć sie naprawdę,a może właściwie nawet teraz sie rozgrywa, gdzieś na świecie. Bo problem alkoholizmu oraz wychowywania sie w rodzinach dotkniętych tym uzależnieniem, nie leży tylko w gestii krajów biednych czy słabo rozwiniętych, ale wszędzie tam, gdzie ludzie, sąsiedzi nie interesują sie sobą nawzajem, ignorują krzyki, awantury, mijają sie anonimowo, wręcz unikają tych, od których roznosi sie woń napojów wysokoprocentowych. I chociaż wciąż apeluje sie poprzez organizacje rządowe czy poza rządowe, by zwrócić szczególną uwagę na dzieci z takich rodzin, to i tak ich przybywa.

"Wykluczonych" oglądamy oczami dziecka. W ponad półtoragodzinnym obrazie zobaczymy zarówno szczęśliwe chwile małej Lenny i jej brata, gdy zakochani rodzice całują sie namiętnie na oczach rodzeństwa, jak i sceny niczym z horroru, gdy małoletnia po powrocie ze szkoły musi zadbać o siebie, młodszego braciszka, mieszkanie oraz pijanego ojca. Gdzie w tym wszystkim jest matka? Pobita lub równie pijana próbuje przetrwać u boku ukochanego mężczyzny, współuzależniona, zagubiona, próbuje kupić dzieciom trochę spokoju odciągając ojca od maluchów, które w łazience szukają schronienia. 

W dorosłej Lennie takie wspomnienia zarówno radosnych chwil jak i pijackich burd powodują rozchwianie emocjonalne, na oczach męża i dwóch córek ze spokojnej i szczęśliwej kobiety zmienia sie..."w swoją matkę"- nerwową, agresywną, nieprzewidywalną, histeryczną. '"Wykluczeni" jednoznacznie pokazują, że nie można uciec od swojej przeszłości, odciąć sie i zapomnieć, bo ona i tak sie upomni, powróci ze zdwojoną siłą i tylko tym, którzy będą mieć odpowiednie wsparcie nie odbierze rozumu i zbudowanego przez lata spokoju i równowagi psychicznej. Oczywiście nie wszyscy będą mieć tyle szczęścia-historia braciszka Lenny dobitnie o tym widzowi przypomina, że w wojnie z alkoholem zawsze są ofiary i niestety w większości przypadków są to dzieci. Tych które przetrwają czeka los dorosłych dzieci alkoholików, żyjących- nawet nieświadomie- w poczuciu winy, współodpowiedzialności za pijących rodziców, za straty jakie oni wyrządzili w stanie upojenia i słowa, które wypowiadali, gdy trzeźwieli.

 "Wykluczeni" podejmują wiele ważnych tematów dotyczących alkoholizmu oczywiście w sposób zawoalowany, nieraz metaforyczny, ale dla uważnego widza wciąż jasny. Nie trzeba bowiem posiadać wiedzy psychologicznej, niemal każdy zetknął sie w swoim życiu, choć raz, z ludźmi, którzy świadomie lub nie, ale mają problem z alkoholem. Film Pernilli August podejmuje dialog z widzem, zadaje pytania i odpowiada obrazem, którego nie sposób zapomnieć. Pokazuje łzy dzieci i pyta jakimi będą rodzicami, gdy dorosną, po czym odkrywa przed oglądającym raczej fragmentarycznie relacje między Lenną i jej córkami. Właśnie ta wyrywkowość z obecnego życia głównej bohaterki filmu może budzić niedosyt, wspomnienia są bazowym elementem scenariusza i to na nich ma być skupiona uwaga widza, na nich oraz na uczuciach które dorosła Lenna żywi do umierającej matki. Brakuje kontekstu, odniesienia do życia które Lenna zbudowała jako żona i jako matka. Szkoda, bo kolejne pół godziny filmu raczej by nie znużyły,a  mogłyby nieco przybliżyć widzowi postać głównej bohaterki.

Dużym plusem "Wykluczonych" jest gra aktorska. Noomi Rapace znana już światu za Lisbeth Salander z trylogii Millennium oraz jej ówczesny mąż Ola Rapace, znany głównie szwedzkiej publiczności stworzyli duet przeciwieństw. Lenna -Noomi jest nieobliczalna, agresywna, zagubiona, Johan- Oli to ucieleśnienie spokoju, zrównoważony, optymista, jest od początku wsparciem dla żony w tym trudnym dla niej okresie. Dzieci, wydają sie być jedynie dodatkiem, tłem, który sygnalizuje widzowi szczęśliwe pożycie dwojga kochających sie ludzi. 

Całość uzupełnia przejmująca muzyka poprzeplatana ciszą...

Ta całość jest na tyle przejmująca, że nie odczuwa sie upływającego czasu, oczywiście o ile komuś pasuje zarówno temat jak i forma, którą zastosowała Pernilla August. Uważam jednak, że czasami warto sięgnąć po coś więcej niż rozrywkowy tytuł, szczególnie w okresie wakacyjnym, gdy o sprawach ważnych nie myśli sie tak wiele jak o nadchodzącym urlopie. Alkoholizm nie zazna bowiem odpoczynku, tak jak dzieci otoczone przez pijanych dorosłych, a każda produkcja pokazująca ich zmagania z uzależnieniem rodziców to hołd im oddany, niczym żołnierzom...